Doğanın Problem Çözümü / Arif Gökhan RAKICI
En Uzman Problem Çözücülerden İş Dünyası için Bir Kaç Örnek
İş Dünyası Problemi (1): Enerji/Zaman tasarrufu ile kaynakları etkili kullanma/verimlilik problemi Doğadaki Çözümü:
Koala (Phascolarctos cinereus) ya yemek yer ya da uyur. Okaliptüs yapraklarını yiyen tek canlı oldukları için ve bu bitkinin çok düşük olan besin değerini verimli kullanmak zorundadırlar. Bu nedenle de enerji tasarrufu sağlamak için uyumak ve az hareket etmek zorundadırlar.1 Bir Koala yaşamının yaklaşık ¾’ünü uyuyarak geçirir.2 Ayrıca da beyin çok enerji harcayan bir organ olduğu için Koala’nın beyni sadece bir domates büyüklüğündedir.(3)
Tembel Hayvan (Bradypus variegatus) yarı sağır ve yarı kör bir hayvandır. Sadece yaprak yiyerek beslendiği için fazla enerji alamaz bu nedenle de enerjisini idareli kullanır. Ya uyur ya da Yarı uykulu halde olur. Oldukça yavaş hareket eder ve kanca şeklindeki uzun ve kalın tırnaklarını ağacın gövdesine takarak kaslarına çok az kuvvet vererek asılı durur.(4)
Kızıl Kangurular (Macropus rufus) çok sıcak günlerde kollarını yalarlar, bu sayede salyaları buharlaşırken kollarından geçen damarlarındaki kanı soğutur ve en nihayetinde de vücutlarını soğutmuş olurlar.(5)
Afrika Filleri (Loxodonta africana) aynı soruna çözümü devasa kulaklarını sallamakta bulmuşlardır. Kulaklarındaki yoğun kılcal damar yapısı sayesinde vücutlarında bulunan 450 litre kanı 20 dk içinde 5 °C soğuturlar.6 Filler ayrıca o kadar büyük bir mideye sahiptirler ki yedikleri yemeği sindirmeden 3 gün boyunca midelerinde saklayabilirler.(7)
Fenik Tilkisi (Vulpes zerda) ise yaşadığı bölgede su bulmak oldukça zor olduğu için terlemek yerine yine büyük kulaklarını kullanarak kanını ve vücudunu soğutur böylece hiç su kaybı yaşamadan hayatta kalmış olur. Ayrıca büyük kulakları sayesinde kumun altından gelen alçak sesleri de rahatlıkla algılayarak su açısından zengin olan kurtçuk ve larvaları yakalama şansı olur.(8)
Senegal Galagosu (Galago senegalensis) ağaçtan ağaca atlama noktalarını idrarlarıyla işaretler, böylece tüm sürü üyeleri en ideal atlama noktasını aramak zorunda kalmaz.(9)
Gibonlar (Hylobatidae) omzu yerine bileği dönebilen hayvanlardır bu daldan dala geçerken daha az enerji harcamalarını sağlar.(10)
Çitalar (Acinonyx jubatus) ve İmpalalar (Aepyceros melampus) arasında 30 metrelik bir güven mesafesi vardır bu sıra ihlal edilmedikçe impalalar kaçmazlar.(11)
İş Dünyası Problemi (2): İletişim/Dağıtım/Tedarik kanallarının sürekli açık olamaması Doğadaki Çözümü:
Afrika Yaban Köpekleri (Lycaon pictus) avlarını yakalama oranı en yüksek olan memelilerdir (%80, kartal %10) yaklaşık 50 köpek aynı anda bir takım çalışmasıyla avlanırlar ve avlarını her zaman paylaşırlar.25 Avlanma sırasında bir sürü üyesi yaralanırsa dinlenmesine izin verilir ve iyileşene kadar da tüm sürü bu üyeye bakar.(26)
Aslanlar (Panthera leo) sanılanın aksine takım çalışmasının en yüksek olduğu memeli türüdür. Diğer kedigillerde olmayan bir şekilde bir aslan sürüsündeki dişi aslanlar sürünün tüm yavrularını ayırt etmeden emzirirler.(27)
Belding Yer Sincabı (Spermophilus beldingi) sürü halinde yemek yerken biri sürekli nöbettedir. İki farklı sesli uyarıları vardır biri, “tehlike olası ama kaçmaya gerek yok” anlamına gelirken diğeri, “derhal kaçın” anlamına gelir.(28)
Maymunlar (Primates) öğrendiği yeni bir şeyi hemen diğer grup üyelerine ve yavrulara gösterirler. Ayrıca farklı türde olup da beraber yaşayan maymunların ortak bir uyarı sistemi yani dili de mevcuttur.(29)
Ot Oburlar (Herbivore)’ın sürü halinde yaşamasının iki önemli getirisi vardır. Birincisi çevreyi gözetleyen daha fazla göz, eksenleri etrafında her yöne dönebilen daha fazla kulak ile avcıların kokusunu alabilen daha fazla hassas burun diğeri de bir saldırı anında kalabalıktan dolayı av olma ihtimalinin oran olarak daha düşük olması.(30)
İş Dünyası Problemi (9): Şirket organizasyon/üretim yapısının hizmete/ürüne/sektöre uygun olmaması Doğadaki Çözümü:
Avcı Etobur (Carnivore) memelilerin gözleri kafalarının ön tarafında yer alır çünkü onların beslenme alışkanlıkları gereği avlarına odaklanmaları gereklidir, sağı solu görmektense önlerindekini/karşılarındakini görmeye ihtiyaçları vardır.(31)
Av Olan Otobur (Herbivore) memelilerin ise gözleri kafalarının yan taraflarındadır. Çünkü onların etraflarını görmeleri, olası bir tehlikeyi fark edebilmeleri gereklidir. Kafaları yerde otlanırken bile gözlerinin yeri ve geriye dönebilmesi sayesinde yan taraflarını hatta bir açıdan da arkalarını görebilirler.(32)
İş Dünyası Problemi (10): Oldukça değişken olan piyasa ve sektörel şartlara uyamama Doğadaki Çözümü:
Ayı (Ursus arctos) kışın yaklaşık 1/3 ağırlğını yitirir, bu nedenle yaz aylarında sürekli yemek yiyip kilo almaya çalışır. Balığın bol olduğu günlerde balığın en besleyici kısımları olan beynini ve havyarlarını yer geri kalanını ise atar.(33)
Capi Bara (Hydrochoerus hydrochaeris)’nın koku bezleri diğer kemirgenlerin aksine yanaklarında değil burun deliklerinin üstündedir. Ayrıca kulakları ve gözleri de kafalarının üst kısmında yer alır çünkü yemeğini sürekli su altına kafasını sokarak aramaktadır. (34)
Kutup Tilkisi (Vulpes lagopus)’nin kulakları donma riskinden dolayı çok küçüktür, kalın beyaz kürkü vardır yazları ise rengi koyulaşır.(35)
Yırtıcı Kediler (Panthera) gece avlanmaları için gözlerindeki retina tabakası arkasında bulunan ve ışığı yansıtan özel hücreleri kullanırlar. Bu sayede insan gözüne göre 6 kat daha iyi bir gece görüşüne sahiptirler. Ayrıca bıyıkları da geceleyin etraflarındaki en ufak bir nefes alışıverişini bile algılayabilecek kadar hassastır.(36)
Omnivor-Hepçil (Omnivorous) ne bulursa yiyen hayvan türüdür. Diş yapıları da buna müsaittir, ağızlarında her türden besini çiğnemelerini sağlayacak farklı şekil ve özellikte dişler bulunur.(37)
Kuzey Amerika Rakunu (Procyon lotor)’nun elleri o kadar hassastır ki zifiri karanlıkta ya da su altında yemek ararken ellediği şeyin şeklini 3 boyutlu olarak zihninde canlandırabilir. Bir bakıma elleriyle görürler.(38)
Nehir Yunusu (Inia geoffrensis) kördür çünkü nehir suları görmek için oldukça bulanık olur. Bunun yerine görmek için 70 m mesafeden bir cevizi bile algılayabilecek kadar hassas bir ses sonarı kullanır.(39)
Su Samuru (Enhydra lutris) deniz üstünde uyurken sürüklenmemek için kendini kara yosunlarına bağlar. Sürekli olarak da kürkünün içerisine hava üfler, bu onun hem rahatça su yüzeyinde kalmasını hem de ısı izolasyonunun daha iyi olmasını sağlar.40 Ayrıca deniz dibinden topladığı kabuklu canlıları kabuğunu kırmak için de su yüzeyinde uzanmış haldeyken karnına koyduğu bir taş parçasını kırma tezgâhı olarak kullanır.(41)
Hayrak (Dendrohyrax arboreus) su içeren taze yapraklarla beslenmek için ağaca çıkar. Esnek omurga yapısı ve hafif nemli ve kauçuğa benzeyen ayakaltları ortasındaki özel kas dokusu ağaç dalları üzerinde hem tutunma hem de denge sağlar.(42)
Şifak Lemuru (Propithecus verreauxi)’nun işaret parmağı yoktur ama çok büyük başparmakları vardır. Bu da ağaç gövdesini çok sıkı kavrayabilmesini sağlar. Ayrıca yapışkan etkisi gösteren idrarını el ve ayaklarına sürer böylece tutunma performansını arttırır.(43)
Altın Bambu Lemuru (Hapalemur aureus) bambu özü ile beslenir normalde bu özde siyanür vardır ve çok zehirlidir. Bu memeli kendi boyutlarında başka bir hayvanı öldürebilecek siyanürün 12 katını kaldırabilir.(44)
Agutiler (Dasyprocta) sert kabuklu yemişleri kemirerek yer. Dişlerindeki en dış katman çok sert mineden oluşur alt katman ise daha yumuşaktır. Bu sayede alt katman aşındığında mine kısmı bıçak keskinliğine ulaşır. Tüm kemirgenlerin sadece ön dişleri sürekli uzar, eğer böyle olmasaydı dişleri köreldiğinde artık kemirmeleri imkânsız olurdu.(45)
Hazırlayan : Arif Gökhan RAKICI / Mart 2009
Resimler
1) Koala: http://bukagambar.info/gambar/abstract+wallpaper+2+coala+web.htm
2) Tembel hayvan (Sloth): http://m.wikitravel.org/en/Chiriqui
3) Kızıl Kanguru: http://sarahcanterbury.com/2010/12/15/baby-kangaroo/
4) Afrika Filleri: http://www.deshow.net/animal/African_Elephant_Pictures_hant_photos_529.html
5) Fenik Tilkisi: http://www.bankoboev.ru/images/MTM5Nzcw/Bankoboev.Ru_lisichka_fenik_drug_malenkogo_princa.jpg
6) Senegal Galagosu: http://4.bp.blogspot.com/-xzP5UXbICLU/TVrJ7xexj0I/AAAAAAAAACU/j1v0Ecwa6FQ/s1600/Bush+babay.jpg
7) Gibonlar: http://www.rockjumperbirding.com/wp-content/gallery/gallery-tours-southern-thailand-ext/white-handed-gibbon-female-ds.jpg
8) Çitalar: http://www.emoonland.com/images/qoq.php?q=cheeta-cyanamid
9) Fil Faresi-Sengi: http://researcharchive.calacademy.org/research/bmammals/eshrews/images/Midlet_E_rozeti.jpg
10) Uçan Sincap: http://fomh.org/Data/Images/flying-squirrel.jpg
11) Karıncayiyen: http://www.anteater.eu/?p=6
12) Kısa Kuyruklu Yarasa: http://mlkshk.com/p/5014
13) Tapir: http://tapirgallery.blogspot.com/2010/05/friendly-bairds-tapir-at-la-marina.html
14) Pika: http://m.animalpicturesarchive.com/m.view.php?q=Mountain+hawk+eagle&p=10
15) Gri Sincap: http://ani-mais.blogspot.com/2011/07/esquilo.html
16) Ceylanlar: http://dogblog.finchester.org/2011_08_01_archive.html
17) Kanguru Faresi: http://www.blingcheese.com/image/code/53/kangaroo+rat.htm
18) Meyve Yarasası: http://www.venturahighway.com/index.php?module=photoalbum&PHPWS_Album_id=7&PHPWS_Photo_op=view&PHPWS_Photo_id=227
19) Gece-Baykuş Maymunu: http://photo.net/photodb/photo?photo_id=8343835
20) Afrika Yaban Köpekleri: http://zookeepersjournal.com/wiki/index.php?title=African_Wild_Dog_Enrichment_and_Training_Program
21) Aslanlar: http://xn--80aqafcrtq.cc/en/?p=368550
22) Belding Yer Sincabı: http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Xerus_inauris.jpg
23) Maymunlar: http://www.wallpaperpimper.com/wallpaper/download-wallpaper-Monkey-size-1600x1200-id-16454.htm
24) Ot Oburlar: http://www.kapstadt.org/en/south_africa/kingdom_plants/animals/antelope/
25) Avcı Etobur: http://urdujanat.com/?p=698
26) Av Olan Otobur: http://fotografia.deagostinipassion.com/gallery/image/antilope
27) Ayı: http://www.njcharters.com/nj_charters_blog/uploaded_images/bigstockphoto_Brown_Bear_Fishing_Salmon_Alaska-764979.jpg
28) Capi Bara: http://beauty-animal.blogspot.com/2012/02/capybara.html
29) Kutup Tilkisi: http://animalgalleries.org/Small-Land-Mammals/Fox-Galleries/Arctic-Fox-Gallery/Arctic+Fox+Polar+Picture+wild+Vulpes+lagopus.jpg.php
30) Yırtıcı Kediler: http://www.utexas.edu/opa/blogs/research/2011/04/26/in-the-jungle-lions-roam-at-night/
31) Omnivor-Hepçil: http://bqekeeper.files.wordpress.com/2012/02/mouth.jpg
32) Kuzey Amerika Rakunu: http://wallpapers.free-review.net/15__North_American_raccoon.htm
33) Nehir Yunusu: http://fiori-party.deviantart.com/art/Amazon-River-Dolphin-187076486
34) Su Samuru: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Sea_otters_holding_hands.jpg
35) Hayrak: http://kitundu.files.wordpress.com/2012/03/hyrax1.jpg
36) Şifak Lemuru: http://lh3.ggpht.com/-bocnmtTfzns/R2zZu0azuWI/AAAAAAAAAWY/HkAqKDMDy78/_MG_6820.jpg
37) Altın Bambu Lemuru: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Hapalemur_aureus_001.jpg
38) Agutiler: http://sv.wikipedia.org/wiki/Fil:Aguti_fressend.jpg
1 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, A Winning Design, Bölüm 1, dk.25 vd.
2 BBC Earth Report, “Endangered Wilderness Wildlife: Kangurular, Şahinler”, Avustralya’da Vahşi Yaşam, Bölüm 1, dk.7 vd.
3 Discovery Channel, “Mutant Planet”, Australia, Bölüm 2, dk. 50 vd.
4 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Plant Predators, Bölüm 3, dk.1 vd.
5 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, A Winning Design, Bölüm 1, dk.32 vd.
6 National Geographic, “Animals in the Womb”, dk.72 vd.
7 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Plant Predators, Bölüm 3, dk.30 vd.
8 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Meat Eaters, Bölüm 5, dk.6 vd.
9 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Life in the Trees, Bölüm 8, dk.34 vd.
10 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Life in the Trees, Bölüm 8, dk.46 vd.
11 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Meat Eaters, Bölüm 5, dk.36 vd.
12 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Insect Hunters, Bölüm 2, dk.11 vd.
13 BBC Motion Gallery, “Vahşi Doğa Belgeselleri”, Hızlı Türler, dk.1 vd.
14 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Life in the Trees, Bölüm 8, dk.16 vd.
15 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Insect Hunters, Bölüm 2, dk.23 vd.
16 Discovery Channel, “Mutant Planet”, Brasil’s Cerrado, dk. 4, 13, 22 vd.
17 Discovery Channel,“Mutant Planet”, New Zealand, Bölüm 1, dk.24 vd.
18 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Plant Predators, Bölüm 3, dk.7 vd.
19 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Plant Predators, Bölüm 3, dk.10 vd.
20 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Chisellers, Bölüm 4, dk.7 vd.
21 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Plant Predators, Bölüm 3, dk.20 vd.
22 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Chisellers, Bölüm 4, dk.10 vd.
23 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Life in the Trees, Bölüm 8, dk.23 vd.
24 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, The Social Climbers, Bölüm 9, dk.15 vd.
25 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Meat Eaters, Bölüm 5, dk.19 vd.
26 National Geographic, “The Pack Wild Dogs”, dk.33 vd.
27 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Meat Eaters, Bölüm 5, dk.34 vd.
28 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Chisellers, Bölüm 4, dk.32 vd.
29 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, The Social Climbers, Bölüm 9, dk.5 vd
30 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Plant Predators, Bölüm 3, dk.
31 vd. 31 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Plant Predators, Bölüm 3, dk.
32 vd. 32 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Plant Predators, Bölüm 3, dk.32 vd.
33 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Opportunists, Bölüm 6, dk.24 vd., dk.28 vd.
34 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Chisellers, Bölüm 4, dk.47 vd.
35 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Meat Eaters, Bölüm 5, dk.8 vd.
36 National Geographic, “Super Cat”, dk.5 vd.
37 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Opportunists, Bölüm 6, dk.6 vd.
38 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Opportunists, Bölüm 6, dk.3 vd.
39 BBC Earth Report, “Endangered Wilderness Wildlife: Maymunlar, Filler”, Hareket Türleri, Bölüm 1, dk.22 vd.
40 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Return to the Water, Bölüm 7, dk.7 vd.
41 BBC Motion Gallery, “Vahşi Doğa Belgeselleri”, Hayvanlarda Zekâ, dk.23 vd.
42 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Life in the Trees, Bölüm 8, dk.3 vd.
43 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Life in the Trees, Bölüm 8, dk.37 vd.
44 BBC Motion Gallery, “Vahşi Doğa Belgeselleri”, “Uzman”lar, dk.9 vd.
45 BBC Earth Series, “The Life of Mammals”, Chisellers, Bölüm 4, dk.3 vd.
Makaleyi indir